Het debuutalbum van 9x13

Marc Kaptijn: "Het was voor mij een grote eer en plezier om een bijdrage voor de voorstelling "Trance" 9x13 te schrijven. A La Marcia is een "anti"mars een deconstructie waarvan het thematisch materiaal luchtigjes gebaseerd is op de Thunderer, een bekende mars van de Amerikaanse bandleider en componist van vele marsen John Philip Sousa.

Ik wilde een stuk schrijven waarin de bekende drive van de mars steeds verder gesaboteerd raakt maar op zo'n manier dat het geheel toch blijft voortdreutelen zelfs in verregaande staat van ontbinding. Ik stel me daarbij voor een machine waarin de afzonderlijke onderdelen blijven functioneren maar geleidelijk aan zie je de machine langzaam uit elkaar vallen. Hier en daar rolt er een wiel los en springen er veertjes uit de machine en het geheel wordt steeds gammeliger maar het blijft maar voort pruttelen.

De inspriatie voor A La Marcia is mede gebaseerd op de 10 Märsche Um Dem Sieg zu Verfehlen, een serie van antimarsen van de Argetijns-Duitse componist Mauricio Kagel. De anti-oorlogs of anti-leger associatie is hier natuurlijk heel snel gemaakt, maar ik denk vooral dat A La Marcia zou kunnen beschouwen als zijnde zeer kritisch tegenover de totalitaire autocratische drang die bijvoorbeeld een kenmerk is van politiek extremisme. En helaas is de terugkeer van extremistische autcratische sentimenten op het politieke toneel maar al te actueel tegenwoordig. In die zin kan je A La Marcia zien als tegelijkertijd een oproep tot verzet tegen autocratisch extremisme en al te sterk vooringenomen dogma's en een uitnodiging om de de vrijheid, en het respect voor ieders eigen individualiteit te omarmen."

Wat zou je over jezelf vertellen aan de mensen die de componist Oscar Bettison niet kennen?
"Ik zie mijzelf zie als een musicus die muziek schrijft. Dat heeft mijn voorkeur boven de benaming ‘componist’, al is dat natuurlijk voor de meeste mensen wel de eenvoudigste manier om te beschrijven wat ik doe. Verder ben ik iemand die altijd onderweg is geweest. Ik ben geboren in Jersey, dat in zekere zin wel, en in andere zin niet echt bij het Verenigd Koninkrijk hoort. Mijn vader is Engels en mijn moeder Spaans. Ik ging in Engeland naar school toen ik tien was, woonde later een paar jaar in Nederland en ben nu neergestreken in de Verenigde Staten. Daar woon ik nu al een tijdje. Je kan dus wel stellen dat ik redelijk wat ben verhuisd. Geen idee wat dit over mij zegt, maar zo zit ’t."

Kun je ons iets vertellen over de achtergrond van [fig.3]?
"Het werk is oorspronkelijk geschreven voor de Musikfabrik, een Duits nieuwe muziekensemble, voor een project met animaties gebaseerd op oude cartoons. De titel [fig. 3] verwijst naar illustraties in een boek. Aangezien dit het derde stuk in de set was, kreeg het de naam [fig. 3]."

In 2020 maakten we een bijzonder interactieve website van [fig.3], die kijkers meer laat meer zien van de opbouw van het stuk. Hoe zou jij het omschrijven?
"Nou, het werk is eigenlijk een soort machine. Een machine die hapert, stokt en sputtert, maar zichzelf ook steeds weer weet te op te starten. Het werk begint al behoorlijk intens en wordt richting het einde steeds intenser. Oh, ik moet denk ik ook even vermelden dat de machine hier een beetje uit het lood is. Mijn favoriete soort machine."

[Fig.3] is oorspronkelijk geschreven om te spelen in een klassieke of meer traditionele concertsetting. Dus, 1. Hoe was het om het arrangement voor 9×13 te maken en 2., hoe verandert de toevoeging van de theatrale elementen het werk als je het bekijkt vanuit het perspectief van het publiek?
"Het was niet lastig om het arrangement te maken, ik denk zelfs dat het stuk in de 9×13 context beter werkt. Ik vond [fig.3] ontzettend leuk om te schrijven, en toen Anton mij vroeg iets voor 9×13 componeren, wist ik dat dit stuk goed zou werken. Zoals gezegd, denk ik zelfs dat [fig.3] in dit arrangement beter tot zijn recht komt dan in het origineel. De theatrale setting en de verhalende context voegen andere elementen toe, en dat maakt het hele werk gewoon erg leuk.

Als ik eerlijk ben kan ik eigenlijk niet geloven dat het ensemble dit stuk uit het hoofd speelt en dat ook nog eens weet te combineren met een choreografie. Ik vind het ontzettend bijzonder dat het überhaupt mogelijk is om dit te doen, maar ze doen dit zo goed, en de onderdelen zijn zó goed met elkaar geïntegreerd, dat is echt opmerkelijk.

Toen Anton mij zijn plannen vertelde dacht ik aan de ene kant dat hij gek was geworden. Maar aan de andere kant ken ik hem ondertussen goed genoeg en vertrouw ik hem volkomen om te weten dat als hij een plan heeft het zal werken. En in dit geval kun je dat zelf zien."

Je kent artistiek leider van 9x13, Anton van Houten, en een aantal van de andere musici al behoorlijk lang. Hoe zou jij jullie werkrelatie omschrijven en welke invloed heeft die lange gedeelde geschiedenis hierop?
"Ja, nu we het toch over Anton hebben! Zoals ik al zei kennen we elkaar al een tijd, ongeveer twintig jaar, dat is zo’n beetje ons halve leven. Ik heb ondertussen al zoveel muziek voor Anton geschreven! Als ik aan de trombone denk, hoor ik soms zijn geluid in mijn hoofd, ongeacht voor wie ik op dat moment aan het schrijven ben. Dit soort relaties beïnvloeden je enorm als componist en waarschijnlijk ook als performer. Voor mij is dit waar muziek maken uiteindelijk om gaat, in zijn meest pure vorm. Zoals ik al zei zie ik mijzelf vooral als een musicus die muziek schrijft. Ik vind het mooi dat ik in die pure vorm van muziek maken, in wat ik ook doe, vaak werk met dezelfde mensen en ensembles, zoals bij Anton met Ensemble Klang, en in dit geval 9×13. Dat is echt iets heel moois en dierbaars. Daarnaast zijn Anton en ik ook nog eens goede vrienden, dus het is altijd erg leuk om samen te kunnen werken. En, moet ik daaraan toevoegen, om te genieten van zijn uitgebreide collectie Schotse whisky’s."

Wat motiveert je als componist? Kun je vertellen wat je het mooiste vindt aan componeren en waar je het meest mee worstelt?
"Wat mij motiveert in het componeren is eigenlijk dat componeren aan de ene kant heel natuurlijk voelt en aan de andere kant enorm lastig. Het wordt ook niet makkelijker. Het is meer dat de basis na een tijdje een soort tweede natuur wordt en je vervolgens weer van alles ontdekt wat je niet weet. En dan begint de hele cyclus eigenlijk weer van voren af aan, maar dan op een wat hoger of dieper niveau. Voor mij is er niet echt iets vergelijkbaars. Hoe kan iets zo natuurlijk voelen maar ook zo moeilijk zijn en zoveel werk vragen? Mijn fascinatie met dat dilemma is iets wat mij motiveert en voortstuwt denk ik."

Hoe kijk je naar de Nederlandse culturele sector als aan de ene kant buitenstaander en aan de andere kant iemand die een tijd in Nederland heeft doorgebracht toen je compositie studeerde in Den Haag?
"De Nederlandse cultuursector is heel levendig en altijd op zoek naar vernieuwing. Als buitenstaander vind ik het waanzinnig dat zo’n klein land zo’n groot cultureel gewicht inbrengt. Dat bedoel ik niet perse historisch, maar meer dat het de hele tijd in beweging blijft.

Ik ben natuurlijk een buitenstaander, maar wel eentje die Nederland erg goed kent. Ik heb hier gewoond, gestudeerd en werk ook nog regelmatig hier. Om eerlijk te zijn voelt Nederland in veel opzichten als mijn culturele thuis. Wat dat betreft ben ik natuurlijk ook gewoon erg gelukkig bevooroordeeld!"

Reza: "Anton van Houten ken ik al sinds mijn studietijd. Toen hij mij benaderde voor een compositie voor zijn 9x13 was ik gelijk enthousiast. Ik ben een concert van ze gaan bijwonen en na dit concert wist ik zeker dat ik met hen in zee wilde gaan.

De heldere keuzes in de composities die ze spelen, de ritmische precisie, de kernachtigheid van het programma, de dynamiek van het ensemble, de oorsprong in Den Haag waar ik gestudeerd heb en de samenstelling van het ensemble spraken me aan.

Veel muzikanten ken ik al sinds mijn opleiding en weet goed hoe zij spelen en wat zij kunnen. 9x13 geeft mij de mogelijkheid een harmonisch helder en ritmisch precies stuk te maken dat goed zal vallen ( vermoedelijk ) bij het publiek. Het repertoire dat zij spelen kenmerkt zich door duidelijke compositorische keuzes en een 'to the point' speelwijze. Er is weinig franje. Ook hierdoor verwacht ik dat onze samenwerking succesvol zal zijn."

Reza Namavar heeft klassiek compositie gestudeerd aan het koninklijk conservatorium van Den Haag van Martijn Padding, Gilius van Bergeijk en Louis Andriessen. In 2001 schreef Namavar het ensemblewerk "In principe wel" waarmee hij de Henriëtte Bosmansprijs won. In 2017 won Reza Namavar de Willem Breuker prijs.
Reza heeft een opera geschreven van één minuut in het TV-programma " De Wereld Draait Door " naar aanleiding van het overlijden Wubbo Ockels en heeft deelgenomen aan de Kettingcompositie in het TV-programma " Studio Witteman". Tevens heeft Reza aan de Berliner Festspiele, Transit Festival Leuven, de Zaterdagmatinee en aan twee edities van het Holland Festival deelgenomen.
Naast deze acvitieiten is Reza Namavar als docent compositie Jong KC aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag en als balletpianist.

"Ik voelde mij direct verbonden met 9x13 omdat een van mijn eerste muzikale ervaringen bestond uit het spelen in een marcherende doedelzakgroep (Genevieve is Schotse, red.). De sensatie van het marcheren tussen de mensen, met een krachtig geluid, strikt samen met de muziek, kun je niet vergelijken met welke andere muzikale ervaring dan ook.

Ik krijg nu de kans om met dit werk voor 9x13 een divers publiek aan te spreken – waarvan een groot deel waarschijnlijk voor de eerste keer in hun leven in aanraking komt met hedendaagse muziek – en ik hoop deze mensen uit te nodigen in een universum waar beweging en geluid samensmelten, waar melodieën zich zetten in de oren, harmonieën nieuwsgierigheid wekken, en abstracte geluiden je opnieuw naar je omgeving laten luisteren."

Genevieve (1988, Schotland), studeerde aan het Royal Conservatoire van Glasgow, Junior School, gevolgd door het Birmingam Conservatoire for Bachelor Music. Ze behaalde haar Master in compositie aan het Koninklijk Conservatoium in Den Haag. Haar werken zijn onder meer uitgevoerd in het Concertgebouw en het Stedelijk Museum en door het BBC Scottish Symphony Orchestra (Glasgow) en Camerata Royal Concertgebouw Orchestra (Amsterdam). Daarnaast voert zij als performer ook regelmatig zelf haar werken uit. Genevieve staat er om bekend performance art en beeldende kunst te combineren met hedendaagse muziek.